emevî halifeler listesi ne demek?
Emevî halifeler listesi, Emevî Hanedanı'nın halifelik unvanına sahip
olan hükümdarlarının yer aldığı liste. Emevî ismi döneminden (632-661) sonra 'ne egemen olan Emevî Hanedanı'nın
kurucusu 'nin büyük-büyük-babası 'ten ve Mekkeli Kureyş
kabilesine bağlı Ümeyye ailesinden gelmektedir. Muaviye,
döneminin sürdüğü 641'de Şam valisi
olarak atanmış ve Suriye'yi denetimi altına almıştı. 661'de kurduğu
halifelik devletinin başkenti de Şam'dı. Emevîler,
'in ölümünden sonra kurulan dört Arap
halifelik devletinin ikincisidir. Kurulmasından sonra oldukça büyüyen
bir imparatorluk haline gelmiş
ve arazi yüzölçümü bakımından birbirine bağlı arazilerden oluşan
imparatorlukların en büyük dördüncüsü olmuştur.
Muaviye'nin 661'de halifeliğini ilan etmesi ile son Emevî halifesi 'ın 750'de
tarafından bozguna uğratılması
arasında geçen sürede on dört Emevî hükümdarı halifelik yapmıştır.
Bunlardan ilk üçü olan Muaviye, ve Ebu Süfyan bin Harb'ın soyundan geldiği
için Süfyaniler kolu adını taşırlar. II. Muaviye'nin ardından gelen
'la sülalenin diğer bir koluna
geçildiğinden dolayı bundan sonra gelen diğer tüm Emevî halifelerine
Mervanîler kolu adı verilmiştir.
Abbâsîler uzun süren bir propaganda dönemi ve 747'de açıkça başlayan
savaş sonunda Emevî halifelerini 750'de Şam'dan atmışlardır. Abbâsîlerin
ilk halifesi olan bütün
Emevî Hanedanı mensuplarının öldürülmesini emretmiştir. Bu Emevî
katliamından kaçabilen 10. Emevî Halifesi 'in torunu
'e
sığınmış ve 'da 'ni kurmuştur. Bu devletin
sekizinci emiri olan ,
929 yılında Bağdat'ta idare kuran Abbâsî halifelerinin meşruluğunu kabul
etmeyerek kendisini Endülüs Emevî halifesi ilan etmiştir.
Süfyanîler kolu
İsim | Doğum | Unvan kaynağı | Halife olma tarihi | Halifeliğin sonu | Ölüm | Olaylar/Notlar |
---|
| 602 | Şam valisi iken dördüncü halife ile savaşıp Emevî Hanedanı'nı kurdu. | 661 | 680 | 6 Mayıs 680 | |
| 645 | 'nin oğlu | 680 | 683 | 683 | * Kendine biat etmeyen ve halife ilan edilen 'in 10 Ekim 680'de Kufe'ye giderken . * 'in Mekke'de isyan etmesi. * 683'te gönderilen Suriye ordusunun 'ni kazanıp Medine'ye girip talan etmesi. *Suriye ordusunun Mekke'yi kuşatması, şehir ve Kabe'nin zarar görmesi. * 682'de Ukbe bin Naif'in tekrar İfrıkiyye valiliği ve ve 'ı zaptı. * Ukbe'nin Biskra Savaşı'nda ölümü ve İfrıkiyye'den Arapların çekilmesi. * 683'de Şam'ın Hevran köyündeki bir av kasrında beklenmedik ölümü. |
| 661 | 'in oğlu | 683 | 684 | 684 | * Hicaz'da isyancı olan Abdullah bin Zübeyr ile aralarındaki ateşkes uygulaması. * Elçi göndererek Abdullah bin Zübeyir'i varis yapma teklifi ve bunun reddi. * Hayatı garanti edilirse halifelikten feragat etme teklifi ve bunu reddi. * 40 günlük saltanattan sonra tahttan feragat etmesi. * Feragatten iki hafta sonra ölümü. |
Mervanîler kolu
<table style="width:33%;">
<colgroup>
<col style="width: 1%" />
<col style="width: 6%" />
<col style="width: 1%" />
<col style="width: 6%" />
<col style="width: 8%" />
<col style="width: 6%" />
<col style="width: 5%" />
</colgroup>
<thead>
<tr class="header">
<th><p>İsim</p></th>
<th><p>Doğum</p></th>
<th><p>Unvan kaynağı</p></th>
<th><p>Halife olma tarihi</p></th>
<th><p>Halifeliğin sonu</p></th>
<th><p>Ölüm</p></th>
<th><p>Olaylar/Notlar</p></th>
</tr>
</thead>
<tbody>
<tr class="odd">
<td><p><a href="I._Mervan" title="wikilink">I. Mervan</a></p></td>
<td><p>684</p></td>
<td><p><a href="Osman_bin_Affan" title="wikilink">Osman bin Affan</a>'ın
kuzeni, <a href="Hakem_bin_Ebi'l_As" title="wikilink">Hakem bin
Ebi'l As</a>'ın oğlu</p></td>
<td><p>684</p></td>
<td><p>685</p></td>
<td><p>7 Mayıs 685</p></td>
<td><p>*II. Muaviye'nin Abdullah bin Zübeyr üzerine gitmeyip
halifelikten feragat etmesi üzerine yüksek devlet idarecileri ile
görüşüp halife seçilmesi. *Abdullah bin Zübeyr'i halife kabul eden Şam
Valisi ad-Dahkak ve kabilesi ile Merj Rahit'de çarpışmalar ve
ad-Dahkak'ın öldürülmesiyle isyanın sonu. *Abdullah bin Zübeyr'in
kardeşinin komuta ettiği Mısır ordusunun elimine edilmesi ve Mısır'ın
devlete bağlanması. *I. Yezid'in küçük oğlu ve halife adayı Halid'in
annesi ile evlenmesi. *Kendi oğlu Abdülmelik'i varis seçmesi. *Vebadan
ya da varislikten ayırdığı Halit'in annesi ve yeni eşi tarafından
öldürülmesi.</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a></p></td>
<td><p>645</p></td>
<td><p><a href="I._Mervan" title="wikilink">I. Mervan</a>'ın</p></td>
<td><p>685</p></td>
<td><p>705</p></td>
<td><p>705</p></td>
<td><p>*Babasının 685'te Kufe'yi ele geçiren Harici isyancı Muhtar Ebu
Ubeyd üzerine gönderdiği Ubeydullah bin Ziyad'ın değiştirilmemesi.
*686'da Kufelilerin Haricilere isyanı ve Muhtar Ebu Ubeyd'ın
öldürülmesi. *Musul'daki isyancı Hariciler üzerine giden Ubeydullah bin
Ziyad'ın şehir önündeki muharebede yenilip öldürülmesi. *688'de Irak'a
giderken Şam'da naip olarak bıraktığı Amr bin Said'in kendini halife
ilan etmesi, Abdülmelik'in Şam'a dönerek Amr'ı idam ettirmesi. *Abdullah
bin Zübeyr'in Basra Valisi Abdullah el-Harit'i yenip Basra'yı ele
geçirmesi. * 691'de <a href="Haccac" title="wikilink">Haccac</a>
komutanlığındaki Şam ordusunun Hicaz'a Abdullah bin Zübeyr üzerine
göndermesi. *Haccac'ın takviyeli yeni ordusu ile 7 ay Mekke'yi kuşatması
ve Kabe'nin mancınık bombardımanıyla yıkılması. *Ekim 692'de bir
muharebede Zübeyr'in öldürülüp isyanın sona ermesi. *Haccac'ın Hicaz
valisi olarak atanması ve Kabe'yi yeniden yaptırması. *Haccac'ın Irak
yöresine serbest yetkili vali tayin edilmesi. *Haccac'ın sert idaresi
sırasında çıkan çeşitli dinsel isyanların bastırılması. * 699 ve 701
arasında Abdulrahman bin Muhammed isyanı ve Haccac tarafından
bastırılması. Abdulrahman'ın Türkistan'a kaçması ve Haccac orduları
tarafından takibi. *Doğu Roma İmparatoru <a href="II._Justinianos"
title="wikilink">II. Justinianos</a>'un Doğu Anadolu, Ermenistan,
Gürcistan ve Kuzey Suriye üzerine saldırılarının püskürtülmesi. Doğu
Roma ile yapılan anlaşma ile Doğu Roma'dan daha fazla tazminat alınması.
<a href="Kıbrıs" title="wikilink">Kıbrıs</a>'ın <a
href="Kondominyum_(uluslararası_hukuk)" title="wikilink">kondominyum</a>
ile idaresi. Ermenistan ve Gürcistan vergilerinin eşit paylaşılmasının
öngörülmesi. *Gürcistan ve Ermenistan üzerinde Doğu Roma'yla yeni
anlaşmazlık ve Sebastapolis Muharebesi'nde Slav kökenli Doğu Roma paralı
askerlerinin ordularını terk etmeleri nedeniyle Abdülmelik'in galip
gelmesi. *Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan'ın zaptı. *Arapların
elinden çıkmış olan İfrikıyye'yi geri almak için 686'da Züheyr bin Kays
adlı komutasında bir Arap ordusunun Kuzey Afrika'ya gönderilmesi. Bu
ordunun Mama Muharebesi'nde Berberî ve Doğu Romalıları yenmesi.
Sicilya'dan gönderilen Doğu Roma donanması ve ordusunun karaya çıkıp
Züheyr bin Kays'ı öldürmesi ve İfrikıyye'nin ikinci defa Araplarin
elinden çıkması. *692'de 400.000 kişilik bir Arap ordusunun Hasan bin
en-Numan komutasında tekrar İfrikıyye fethi. Kartaca'nın Doğu
Romalılar'dan alınması. 695'te Meskiye Vadisi Muharebesi'nde liderleri
Kahine adlı bir kadın olan Berberîlere yenilmesi ve Berka'ya çekilmesi.
İfrikıyye'nin tümü ve Kartaca'nın tekrar elden çıkması. *702'de Hasan
bin en-Numan'a yeni bir güçlü Arap ordusu gönderilmesi. Berberîlerin tüm
İfrikıyye'yi yakıp yıkıp yaşanmaz hale getirmeleri. Berberîlerin Bir
Kahine Muharebesi'nde bozguna uğratılması. Kartaca'nın da Arapların
eline geçmesi, yakılıp yıkılması. Kayravan'ın imarı ve Tunus'ta tersane
kurulması. *704'te Hasan bin en-Numan'ın İfrikıyye valiliğinden azli.
*705'te ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="I._Velid" title="wikilink">I. Velid</a></p></td>
<td><p>668</p></td>
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a>'in büyük
oğlu</p></td>
<td><p>705</p></td>
<td><p>715</p></td>
<td><p>715</p></td>
<td></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="Süleyman_bin_Abdülmelik" title="wikilink">Süleyman bin
Abdülmelik</a></p></td>
<td><p>674</p></td>
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a>'in ikinci
oğlu, <a href="I._Velid" title="wikilink">I. Velid</a>'in küçük
kardeşi</p></td>
<td><p>715</p></td>
<td><p>717</p></td>
<td><p>717</p></td>
<td><p>*Horasan Valisi Kuteybe bin Müslim'in isyanı ve isyanın
bastırılışı. * Denizden ve karadan büyük bir ordu ile <a
href="Mesleme_bin_Abdülmelik" title="wikilink">Mesleme bin
Abdülmelik</a> idaresinde Kasım 717'den Ağustos 718'e kadar <a
href="Konstantinopolis_Kuşatması_(717-718)"
title="wikilink">Konstantinopolis Kuşatması</a>. *<a href="Gürgan"
title="wikilink">Gürgan</a> ve <a href="Taberistan"
title="wikilink">Taberistan</a>'daki karışıklıklar sonucu <a
href="Yezid_bin_Mühelleb" title="wikilink">Yezid bin Mühelleb</a>
tarafından bu bölgelerin yeniden Emevî idaresine girişi ve isyanın
bastırılışı. *Irak valisi olarak atanan Yezid bin Mühelleb hakkında
yolsuzluk söylentilerinin yayılması. *Ekim 717'de Dabık'ta
ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Ömer_bin_Abdülaziz" title="wikilink">Ömer bin
Abdülaziz</a></p></td>
<td><p>682</p></td>
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a>'in ikinci
kardeşi, Abdülaziz'in oğlu, <a href="Süleyman_bin_Abdülmelik"
title="wikilink">Süleyman bin Abdülmelik</a>'in kuzeni</p></td>
<td><p>717</p></td>
<td><p>720</p></td>
<td><p>720</p></td>
<td><p>*Seçimle halife olması. *Konstantinopolis Kuşatması'ndan
başarısızlıkla dönen Mesleme bin Abdülmelik'i huzuruna kabul etmemesi.
*<a href="Yezid_bin_Mühelleb" title="wikilink">Yezid bin Mühelleb</a>'in
önceki halife sırasında Horasan valisi iken topladığı yağma serveti ve
Irak valisi iken çıkan yolsuzluk söylentileri üzerine Şam'a çağrılması.
Orada tutuklanması ve 720'ye kadar hapiste kalması. *Azerbaycan'a giren
Türkmenlere karşı Arap ordusu gönderilmesi. *Abbâsîlerin, Emevîler
aleyhine propaganda kampanyasına 719'da Muhammed bin Abbas önderliğinde
başlamaları. *Bir Harici isyanını bastırmak için şahsi görüşmelere
girmesi. *Üst tabakaların komplosu sonucu bir kölesi tarafından
zehirlenmesi ve 720'de Halep'te ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="II._Yezid" title="wikilink">II. Yezid</a></p></td>
<td><p>687</p></td>
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a>'in
oğlu</p></td>
<td><p>720</p></td>
<td><p>724</p></td>
<td><p>724</p></td>
<td><p>*<a href="Yezid_bin_Mühelleb" title="wikilink">Yezid bin
Mühelleb</a>'in hapisten kaçışı. Basra'ya gelişi ve üzerine yapılan
seferler sonucu ölümü. *Maveraünnehir Valisi olarak Said bin
Amrelharec'in Fergana Sultan'ı üzerine seferleri. *<a href="İfrikiye"
title="wikilink">İfrikiye</a>'ye vali olan Muhammed bin Yezid yerine
720'de Yezid bin Müslim'in atanması ve sert idaresi dolayısı ile bir
isyanla öldürülüp eski valinin tekrar getirilmesi. *Endülüs'teki Arap
ordularının yıllık Fransa akınlarında 721'de <a href="Narbonne"
title="wikilink">Narbonne</a>'u fethedip üs olarak kullanmaları. <a
href="Toulouse" title="wikilink">Toulouse</a>'a kadar yapılan bir akın
seferinde yenilip Narbonne'a çekilmeleri. *El-Tübayt Nahran komutasında
Arapların <a href="Hazarlar" title="wikilink">Hazarlara</a> üzerine
seferleri. 721'de Dağıstan'daki <a href="Derbent,_Dağıstan"
title="wikilink">Derbent Geçidi</a>'ni geçip Marj el-Hacar
Muharebesi'nde Hazar ordularına yenik düşüp geri çekilmesi. *Cerrah
el-Hakemi komutasındaki Arapların 723'te Hazar seferi. Dağıstan
geçitlerinden geçerek Hazar başkenti Belencer şehrini ele geçirmeleri.
*724'te II. Yezid'in veremden ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="Hişam_bin_Abdülmelik" title="wikilink">Hişam bin
Abdülmelik</a></p></td>
<td><p>691</p></td>
<td><p><a href="Abdülmelik" title="wikilink">Abdülmelik</a>'in
oğlu</p></td>
<td><p>724</p></td>
<td><p>743</p></td>
<td><p>743</p></td>
<td><p>*Sind isyanının bastırılması. * 730'da büyük bir Hazar ordusunun
Azerbaycan, Gürcistan ve Doğu Anadolu'yu eline geçirerek <a
href="Erdebil" title="wikilink">Erdebil</a>'e kadar gelişi. Marj Erdebil
Muharabesi'nde Arap komutanı ve Ermenistan Valisi Cerrah El Hakem'in
öldürülmesi. *Yeni Ermenistan valisi ve halifenin kardeşi Mesleme bin
Abdülmelik'in Musul Muharebesi'nde Hazarlara karşı galip gelişi,
Hazarların geri çekilişi. *25 Ekim 732'de İspanya'dan hücum için
Fransa'ya gelen bir Arap ordusunun <a href="Puvatye_Muharebesi"
title="wikilink">Puvatye Muharebesi</a>'nde <a href="Franklar"
title="wikilink">Frank ordusunu</a> komuta eden <a href="Charles_Martel"
title="wikilink">Charles Martel</a> tarafından yenilip geri
püskürtülüşü. *Doğu Roma'ya yıllık (731-742 arası her yaz) hücumların
yapılışı. 739'da Afyon yakınlarında Akrinion Savaşı'nda Doğu Romalı <a
href="III._Leo" title="wikilink">III. Leo</a>'nun galip gelişi fakat
Arap hücumlarını durduramaması. *Horasan'da Arap ordularının Semerkand,
<a href="Merv" title="wikilink">Merv</a> şehirlerini ve civarlarını
ellerine geçirmeleri. *740 ve 741'de İfrikıyye'de Hariciler tarafından
kışkırtılan Berberîlerin isyan etmesi. İsyanın 742'de kuşatılan <a
href="Kayravan" title="wikilink">Kayravan</a>'da bir huruç ile çıkan
muharebeden sonra bastırılması. *Şii İmam Zeyd bin Ali isyanı ve Zeyd'in
Kufe'de bir camide kıstırılıp öldürülmesi. *Abbâsîlerin Horasan ve
Irak'ta propaganda kampanyalarına devam etmeleri. *6 Şubat 743'de
difteriden ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="II._Velid" title="wikilink">II. Velid</a></p></td>
<td><p>709</p></td>
<td><p><a href="II._Yezid" title="wikilink">II. Yezid</a>'in
oğlu</p></td>
<td><p>743</p></td>
<td><p>743</p></td>
<td><p>16 Nisan 744</p></td>
<td><p>*Şam'da isyan çıkması. *744'te El Agdaf'ta av köşkünde Süleyman
bin Hişam ordusuyla savaşta öldürülmesi.</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="III._Yezid" title="wikilink">III. Yezid</a></p></td>
<td><p>701</p></td>
<td><p><a href="II._Velid" title="wikilink">I. Velid</a>'in
oğlu</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>*II. Velid'e kurduğu komplo ile halifeliği ele geçirmesi ve II.
Velid'in bir av köşkünde öldürülmesi. * <em>El Nakıs</em> (zayıf)
lakabını edinmesi. *Şam'da ve Filistin'de çıkan iç isyanların
bastırılması. *Kufe'de karışıklıklar ve vali değişimleri. *Horasan'da
Abbâsî propagandası ve vali Nasr ile ilgili sorunlar. *Hoşnutsuz olan
Azerbaycan valisi ve amcası olan Mervan'a yeni valilikler vermesi.
*Halifeliğinin 6. ay 2. gününde beyin tümöründen ölümü.</p></td>
</tr>
<tr class="even">
<td><p><a href="İbrahim_bin_Velid" title="wikilink">İbrahim bin
Velid</a></p></td>
<td></td>
<td><p><a href="II._Velid" title="wikilink">II. Velid</a>'in
oğlu</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>750</p></td>
<td><p>*Şam'ı kuşatan amcası II. Mervan'a sadakat yemini etmesi ile
halifeliğinin 2 aydan daha az sürmesi.</p></td>
</tr>
<tr class="odd">
<td><p><a href="II._Mervan" title="wikilink">II. Mervan</a></p></td>
<td><p>683</p></td>
<td><p><a href="I._Mervan" title="wikilink">I. Mervan</a>'ın küçük oğlu
olan Muhammed'in oğlu</p></td>
<td><p>744</p></td>
<td><p>750</p></td>
<td><p>750</p></td>
<td><p>*744'te Şam'a yürüyüp halifeliği eline alması. *Başkenti <a
href="Harran" title="wikilink">Harran</a>'a taşıması. *Humus'u kuşatıp
alması. *Hariciler ve Süleyman bin Hişam isyanları ile uğraşması.
*747'de Abbâsîlerin savaş bayrağı açmaları; Horasan ve Hicaz'da üstün
gelmeleri. Abbâsîlere Zap Muharebesi'nde yenilmesi. *Şam, Ürdün,
Filistin üzerinden Mısır'a kaçması. *Mısır'da bir çarpışmada
öldürülmesi.</p></td>
</tr>
</tbody>
</table>
Emevî Hanedanı soyağacı
Soyağacı renk anahtarı
Kaynakça
- Bartold, W. (çev. Fuat Koprülü), (1939) İslam Medeniyeti Tarihi,
Ankara.
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ),(1986) Siyasi ve Kültürel İslam
Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Üçok, Bahriye (1968), İslam Tarihi: Emevîler ve Abbasiler Ankara.
- Lewis, Bernard (çev. H.D.Yıldız) (1969), Tarihte Araplar,
İstanbul.
- Zeydan, Corci (çev. Z. Meganiz) (1328/19..), İslam Medeniyeti
Tarihi (IV Cilt), İstanbul (Osmanlıca)
- Wellhausen, J. (çev. Fikret Işıltan) (1963) Arap Devleti ve
Sukutu, Ankara.
- Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David
Stephan Powers)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt,
Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5
(Cilt 24)
Orijinal kaynak: emevî halifeler listesi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler